İNSAN HAKLARINDAN BİR PENCERE

Tarihin bize açtığı pencereden birini birlikte aralıyoruz. İrlandalılar Avrupa kara parçasının kuzeybatı tarafında yaşarken mezhepleri sebebiyle tarih kitaplarında çok anlatılmayan sıkıntılar çektiler. İrlanda toplumunun hikâyesi bu.

Patates İrlanda toplumunun en önemli gıda kaynağı. Dublin ovasındaki tarlalarda mantar hastalığı patates üretimini olumsuz etkiler. 1807 yılında patates üretim randımanı % 50’lerde kalır. 1820 ve 1821’de iki yıl üst üste patates yetmez. Aynı felaket, 1839’dan 1841’e üç yıl tekrarlanır. Ve nihayet 1845’te bir yıl içinde bir milyon İrlandalıyı açlıktan öldüren “Büyük Açlık” (Great Famine) patlar. İzleyen beş-altı yıl içinde (1845-1851) ülke nüfusunun yüzde 30’unu oluşturan 2,5 milyon İrlandalı, açlık ve açlığın neden olduğu sarıhumma türü hastalıklarla yaşamını kaybeder. Amerika kıtası son bir umuttur. Derme çatma gemilere Suriyeli sığınmacılar misali tıklım tıkış doluşur, Yeni Dünya ‘ya yelken açarlar. Bir deri bir kemik bedenleri meşakkatli yolculuğa dayanamaz, yüz binlerce kişinin cesedi balıklara yem olur.

O yıllarda açlıktan kırılan İrlandalılara yardım elini uzatan kimler, biliyor musunuz? Osmanlılar ve Kızılderililer! Büyük Açlık’ın ilk yılında, yani 1845’te gencecik Sultan Abdülmecid (1823-1861), İrlandalı çiftçilere dağıtılmak üzere Kraliçe Victoria’ya 10.000 sterlin göndermeyi teklif eder. Kraliçe, kendisinin sadece 2.000 sterlin gönderdiğini ileri sürerek, Padişahtan bu yardımı 1.000 sterlin ile kısıtlı tutmasını ister. Abdülmecid, İmparatoriçe’nin ricasını kıramaz, nakdi yardımı 1.000 sterlinle kısıtlar ama gizlice gıda yüklü üç gemi hazırlatır ve yola çıkarır. Haberi alan nobran Lord Melbourne Osmanlı yardım gemilerinin derdest edilmesine karar verir ama Osmanlı denizcileri bir yolunu bulur, hamulelerini İrlanda’nın Drogheda Limanı’nda boşaltırlar.

Drogheda olayından iki yıl kadar sonra 1847’de Büyük Açlık’ın ortalarında, sürgündeki Kızılderili kabilesi Çoktavlar (Choctaw) aralarında 710 dolar toplar ve gönderirler. 710 doları azımsayamazsınız. Düşünün ki, alım gücü itibariyle günümüzün 1 milyon dolarına yakındır.

Çoktavların İrlanda halkı için yardım toplamış olmaları, hele de umutların azalmaya yüz tuttuğu bugünlerde, insanoğlunun eşref-i mahlûkat mertebesine yükselebildiğini göstermesi bakımından çok kıymetlidir.

Çoktav reisi George W. Harkins’in (1810-1890) “Amerikan Halkına Veda Mektubu” gösterişsiz soyluluğun en iyi örneklerinden birisidir.

“Amerikan halkına hitap etmeye kalkışırken, kendi yetersizliğimin ve sizlerin üstün ve mütekâmil zihinlerinizin bir Çoktav’ı muhatap almaktan haz etmeyeceği bilgisi ve sezgisiyle hayli mahcubum. Ancak bu sonbahar Mississippi Nehri’nin batısına iltica etmeye karar verdiğim için, size veda etmenin ve düşüncelerimi ve tehcir edilmemizin bende yarattığı duyguları ifade eden birkaç söz söylemenin uygun olacağı kanısına vardım… Biz Çoktavlar, düzenlenirken sesimizin duyulamadığı yasaların haysiyet kırıcı etkileri altında yaşamaktansa, ıstırap çekmeyi özgür olmayı yeğleyen insanlarız…”

Bu pencereyi açmamızda Sayın Prof. Dr. Alev Alatlı hanımefendinin nasihatnamesinden istifade edilmiştir. Kendilerine şükranlarımızı sunarız.

#10aralık #dünyainsanhaklarıgünü
#insanhakları #humanrights
#büyükaçlık #greatfamine
#İrlanda #Ireland
#Çoktav #Choctaw
#Osmanlı #Ottoman